Heb je je ooit afgevraagd waarom je al dan niet sommige lichamelijke kenmerken van jouw moeder of vader hebt geërfd? Vond je het jammer (bijvoorbeeld) dat je niet dezelfde blauwe ogen als je grootvader hebt, of het mooie krullende haar van je tante? Zou je willen voorspellen welke kleur ogen jouw kinderen zullen hebben?
In deze Webquest ga je antwoorden zoeken op sommige van deze vragen, door jezelf te begeven in de wondere wereld van de genetica (erfelijkheidsleer).
Voordat we beginnen, moet je een aantal dingen weten:
Het doel van deze Webquest is om jou de wonderlijke wereld van de genetica (erfelijkheidsleer) te laten ontdekken: deze leer verbindt jou met je voorouders, maar ook met jouw toekomstige kinderen. Daarvoor ga je een spel spelen.
Je kunt deze Webquest het beste uitvoeren met een groepje van 5 tot 10 personen; daarnaast is ook veel individueel werk nodig.
Iedereen moet een paar, bestaande uit een beroemd persoon en de kinderen selecteren en een Vierkant van Punnet maken dat verklaart hoe de oogkleur was geërfd.
Daarna moet je voorspellen wat de oogkleur is van de ouder die je niet kende. Daarna moet je controleren of jouw Vierkant van Punnet berekeningen correct zijn door een foto van hem of haar te zoeken.
Bij deze stap gebruiken alle leerlingen de online bronnen voor deze Webquest en zoeken uit hoe wij mensen onze fysieke kenmerken erven.
Ze kunnen beginnen met het bekijken van deze video waarin de essentie van de erfelijkheidsleer wordt uitgelegd: https://www.youtube.com/watch?v=v8tJGlicgp8
Vervolgens kunnen ze deze artikelen lezen:
https://en.wikipedia.org/wiki/Introduction_to_genetics
https://www.livescience.com/10486-genes-instruction-manuals-life.html
Je weet inmiddels dat ieder lichamelijk kenmerk is gecodeerd of vastgelegd in het DNA dat in iedere cel van het menselijk lichaam aanwezig is. Nu moet je ontdekken hoe genetische informatie heel precies bepaalde kenmerken veroorzaakt, zoals de kleur van de ogen. De volgende bronnen zullen je verder helpen:
https://www.youtube.com/watch?v=kaWoN4PmkZw
https://www.news-medical.net/health/Genetics-of-Eye-Color.aspx
https://bestdnatestingkits.com/blog/the-genetics-behind-eye-color.html
Bruine ogen danken hun kleur aan melanine. Als er weinig of geen melanine wordt geproduceerd krijg je blauwe ogen. Dir is het gevolg van een specifieke mutatie die duizenden jaren geleden optrad. Wetenschappers zeggen dat misschien alle blauwogige mensen een en dezelfde voorouder hebben: https://genetics.thetech.org/original_news/news76
De oogkleur is een specifiek fenotype en daarachter zitten misschien verschillende genotypen. Bekijk deze link om te begrijpen hoe het werkt:
https://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/genotypes/
Kennis van dominante en recessieve kenmerken verklaart hoe bruinogige ouders toch kinderen met blauwe ogen kunnen hebben. Zie ook deze bronnen:
https://learn.genetics.utah.edu/content/basics/patterns/
https://sites.google.com/site/rnpodarst10th2011grp13/dominant-and-recessive-traits
Daarvoor heb je eenvoudig hulpmiddel nodig: de Punnet-vierkant. Door de volgende links leer je hoe het werkt:
https://www.youtube.com/watch?v=vBVGOTOAAUY
https://www.youtube.com/watch?v=prkHKjfUmMs
https://www.youtube.com/watch?v=znWCgqlC-s8
https://www.youtube.com/watch?v=Y1PCwxUDTl8
Begrijp je het? In een bepaald scenario (een ouder is heterozygoot voor bruine en blauwe oog-allelen en een is homozygoot voor blauwe ogen): het kind heeft 50% kans dat het blauwe ogen krijgt.
Natuurlijk zijn bruin en blauw niet de enige oogkleuren en Punnet-vierkanten kunnen gecompliceerder zijn: https://www.johnoconnor.co.nz/eye-colour/
Maar in de meeste gevallen werken Punnet-vierkanten behoorlijk goed als het om oogkleur gaat.
In deze fase, kunnen de leerlingen in groepjes van 5 to 10 personen werken en 10 paren van bekende personen en hun kinderen uitkiezen. Voor ieder paar moeten Punnet vierkanten gemaakt worden die de mogelijke genetische combinaties in kaart brengen, waardoor een specifiek oog-fenotype wordt vastgesteld. Bijvoorbeeld, als een bekende persoon bruine ogen heeft, kan zijn/haar genotype BB of Bb zijn. Echter, als het kind blauwe ogen heeft, weet je zeker dat het genotype van de bekende persoon Bb is. In dit geval, moet de andere ouder Bb (bruine ogen) or bb (blauwe ogen) hebben. Het is nu jouw taak om Punnet-vierkanten maken voor de gekozen beroemde paren en hun kinderen, waarmee je berekent wat de oogkleur moet zijn van de ‘ontbrekende’ ouder. Daarna kun je antwoorde verifiëren door op het internet een foto te zoeken van die andere ouder.
een foto te zoeken van die andere ouder. Je kunt de volgende bronnen gebruiken of je eigen lijst maken van beroemdheden die jij mag en hun kinderen. https://www.insider.com/celebrity-kids-parents-lookalikes-2017-7#the-kardashianjenner-clan-take-after-mom-kris-but-kim-definitely-looks-like-her-mothers-daughter-17
https://brightside.me/wonder-people/15-children-of-famous-celebrities-who-look-nothing-like-you-expected-them-to-795821/
https://brightside.me/wonder-people/18-celebrities-who-look-exactly-like-their-famous-parents-102255/
Wat zijn de uitkomsten van jouw onderzoek? Heb je ontrouwe echtgenotes gevonden? 😉
Gebruik multimedia (PowerPoint, Prezi, of andere software) om jouw bevindingen te presenteren. Zoek foto’s waar de oogkleur van de door jou gekozen beroemdheden en die van het kind goed te zien is (pas op met contactlenzen … of chirurgisch veranderde oogkleuren (ja, dat kan tegenwoordig!) Je zult weten dat beroemdheden dat tegenwoordig vaak doen. Maak verschillende slides/dia’s voor ‘ontbrekende’ ouders zodat anderen de oogkleur kunnen raden, voordat ze de foto zien.
In deze fase moeten de leerlingen bespreken of de Punnet-vierkanten nuttig waren om de oogkleur van de ontbrekende ouder te bepalen. Als er problemen waren, wat zouden dan de redenen kunnen zijn?
De leerlingen moeten een Punnet-vierkant maken om te berekenen welke de oogkleur mogelijkheden zouden zijn voor hun kinderen als ze een baby zouden krijgen met die beroemdheid.
Een Punnett-vierkant is een prima hulpmiddel bij het toepassen van dominante en recessieve allelen, maar het is geen perfect wetenschappelijk model. Het werkt alleen als de genen onafhankelijk zouden zijn van elkaar (situaties waarin het hebben van een bepaald gen niet de waarschijnlijkheid van het hebben van een ander gen beïnvloedt). Veel verschillende genen produceren samen een kenmerk als oogkleur, niet 1 gen alleen. Daarom zijn er verschillende patronen en tinten van bruine, blauwe, groene, hazelnootkleurige en grijze ogen.
https://genealogy.lovetoknow.com/about-genealogy/explanation-eye-color-genetics
https://www.youtube.com/watch?v=IGBGlTdDs8A
Bespreek de vraag of het begrijpelijk is om een dualist te zijn in situaties waarin de werkelijkheid kan worden beschreven op deze manier. Zoals je weet, kunnen ogen veel verschillende kleuren hebben, maar als de Punnet-vierkanten goed werken, is het dan verstandig om ze te gebruiken, hoewel we weten dat ze de werkelijkheid niet volledig kunnen beschrijven?
Inderdaad, ook in ogen van een enkele persoon kunnen verschillende kleuren voorkomen; dat wordt heterochromie genoemd.
https://en.wikipedia.org/wiki/Heterochromia_iridum
Dus als je een beroemdheid met heterochromie (zie: beroemdheden met heterochromie) had gekozen, dan zou het Punnet-vierkant als hulpmiddel niet voldoende zijn geweest.
Hoe werkt de geheime code van jouw genen?
https://www.youtube.com/watch?v=v8tJGlicgp8
https://en.wikipedia.org/wiki/Introduction_to_genetics
https://www.livescience.com/10486-genes-instruction-manuals-life.html
https://www.youtube.com/watch?v=kaWoN4PmkZw
https://www.news-medical.net/health/Genetics-of-Eye-Color.aspx
https://genealogy.lovetoknow.com/about-genealogy/explanation-eye-color-genetics
https://genetics.thetech.org/original_news/news76
https://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/genotypes/
https://learn.genetics.utah.edu/content/basics/patterns/
https://sites.google.com/site/rnpodarst10th2011grp13/dominant-and-recessive-traits
https://www.johnoconnor.co.nz/eye-colour/
https://genealogy.lovetoknow.com/about-genealogy/explanation-eye-color-genetics
https://www.youtube.com/watch?v=IGBGlTdDs8A
Punnet-vierkant
https://www.youtube.com/watch?v=vBVGOTOAAUY
https://www.youtube.com/watch?v=prkHKjfUmMs
https://www.youtube.com/watch?v=znWCgqlC-s8
https://www.youtube.com/watch?v=Y1PCwxUDTl8
Foto’s van beroemdheden en hun kinderen
https://www.insider.com/celebrity-kids-parents-lookalikes-2017-7#the-kardashianjenner-clan-take-after-mom-kris-but-kim-definitely-looks-like-her-mothers-daughter-17
https://brightside.me/wonder-people/15-children-of-famous-celebrities-who-look-nothing-like-you-expected-them-to-795821/
https://brightside.me/wonder-people/18-celebrities-who-look-exactly-like-their-famous-parents-102255/
Heterochromie:
https://en.wikipedia.org/wiki/Heterochromia_iridum
https://theirbeauty.wordpress.com/2012/10/19/famous-people-with-heterochromia-and-two-different-color-eyes/
In deze Webquest heb je geleerd hoe genetica enkele fundamentele lichaamskenmerken kan verklaren, zoals de kleur van de ogen. De Punnet-vierkanten die je hebt gebruikt zijn een prima hulpmiddel maar niet alleenzaligmakend. Dit is slechts een eerste stap in een groot gebied dat van beslissende invloed op onze wereld zou kunnen zijn. De genetica opent de deur naar het maken ‘ontworpen baby’s’ of het voor altijd veranderen van bepaalde soorten en dat roept ethische vragen op. Het zou ook wetenschappers kunnen helpen om erfelijke ziekten uit te bannen en daarnaast gepersonaliseerde medicatie mogelijk maken. Hoewel een fysieke en genetische kaart van het menselijk genoom al in het midden van de negentiger jaren mogelijk was, zijn er nog veel zaken die uitgelegd moeten worden. Niettemin, zelfs als je niet jouw oogkleur of een ander lichaamskenmerk kunt kiezen, kun je altijd denken aan wat Dean Ornish zei: jouw genen zijn niet jouw (nood)lot:
https://www.ted.com/talks/dean_ornish_your_genes_are_not_your_fate#t-171034
Vaardigheden:
Daarnaast zullen leerlingen:
De steun van de Europese Commissie voor de productie van deze publicatie houdt geen goedkeuring van de inhoud in. De inhoud geeft de standpunten van de auteurs weer en de Commissie kan niet aansprakelijk worden gesteld voor het gebruik dat eventueel wordt gemaakt van de daarin opgenomen informatie.
t: +357 2466 40 40
f: +357 2465 00 90
e: scool.it@scool-it.eu
De steun van de Europese Commissie voor de productie van deze publicatie houdt geen goedkeuring van de inhoud in. De inhoud geeft de standpunten van de auteurs weer en de Commissie kan niet aansprakelijk worden gesteld voor het gebruik dat eventueel wordt gemaakt van de daarin opgenomen informatie.
t: +357 2466 40 40
f: +357 2465 00 90
e: scool.it@scool-it.eu
De steun van de Europese Commissie voor de productie van deze publicatie houdt geen goedkeuring van de inhoud in. De inhoud geeft de standpunten van de auteurs weer en de Commissie kan niet aansprakelijk worden gesteld voor het gebruik dat eventueel wordt gemaakt van de daarin opgenomen informatie.
t: +357 2466 40 40
f: +357 2465 00 90
e: scool.it@scool-it.eu
©2019 sCOOL-IT. All Rights Reserved.
Designed & Developed by PCX Management
